1 files changed, 39 insertions, 0 deletions
diff --git a/samenvatting-exodus.tex b/samenvatting-exodus.tex
index 1eb021c..5024e7d 100644
--- a/samenvatting-exodus.tex
+++ b/samenvatting-exodus.tex
@@ -1,4 +1,6 @@
 \seclit{Exodus}{Meyers}{Exodus, pp.~32-123}
+\emph{De teksten in de kaders zijn niet in deze samenvatting meegenomen.}
+
 \subsection*{De onderdrukking -- 1}
 Ook Exodus verhaalt over een schepping: die van een volk. Het thema, het groot worden van het volk, wordt aangeduid door herhaling van hetzelfde woord (\ez{רָבָה}).
 
@@ -64,7 +66,44 @@ De tekenen zijn dus niet willekeurig. God heeft zeggenschap over de natuur. Elk
 \emph{De passages over de tekenen zijn niet in deze samenvatting meegenomen.} %todo
 
 \subsection*{Plaag, rituelen en vertrek -- 11:1-13:16}
+De plaag is belangrijk omdat rituele praktijken (het Pesachlam, ongedesemd brood en de wijding van de eerstgeborene) er hun oorsprong in vinden. Hierdoor is het wel lastig te bepalen wat een authentieke herinnering is en wat later is aangepast om latere praktijken te verklaren. De huidige tekst heeft in ieder geval een complexe ontstaansgeschiedenis.
+
+Mozes en A{\"a}ron deden de tekenen, maar God zal de plaag uitvoeren. De plaag is voornamelijk een manifestatie van zijn macht, niet van zijn wreedheid. In het oude Nabije Oosten wordt extreem geweld vaak aan goddelijke macht toegeschreven.
+
+Eerstgeborenen staan symbool voor alle latere kinderen, en alle eerstgeborenen staan symbool voor de hele samenleving.
+
+\medskip
+Zoals de hele Egyptische samenleving wordt getroffen, zo neemt de hele Isra{\"e}litische `congregatie' deel aan het eerste Pesachfeest. Alle Isra{\"e}lieten (mannen en vrouwen) doen mee, maar mensen van andere afkomst niet (tenzij ze zich laten besnijden) -- en zij die niet deelnemen verliezen hun plaats in de congregatie.
+
+Welk soort dier wordt gebruikt is niet zo belangrijk, wel dat het een \'e\'en jaar oud mannetje is. Dan is er nog geen grote investering gedaan in het dier en geeft de moeder nog melk die gebruikt kan worden voor mensen.
+
+Zowel de voorschriften voor het dier als die voor het ongedesemd brood worden meerdere keren herhaald. In beide gevallen wordt het rituele aspect benadrukt.
+
+Een derde ritueel is het heiligen van de eerstgeboren mannetjes bij zowel mensen als dieren. Volgens 13:14 e.v. is de plaag de oorsprong van dit gebruik. Maar de plaag was niet geslachtspecifiek. Waarschijnlijk is dit dus een rationalisering van een ouder gebruik.
+
+\medskip
+Naast mensen en dieren worden ook Egyptische goden getroffen: JHWH is sterker. Maar uit deze en andere teksten blijkt ook dat de Isra{\"e}lieten geen monothe{\"i}stisch wereldbeeld hadden. Dat is een ontwikkeling van tijdens of na de ballingschap.
+
+\medskip
+Het vertrek gaat in twaalf delen, herkend door de formulering `en het volk vertrok van \dots en kwamen aan in \dots'. Het is dus geen dolen in de woestijn maar een betekenisvolle reis.
+
+Het aantal van 600.000 mannen is een hyperbool om 1:7 te bevestigen en alle komende generaties ook bij de exodus te betrekken. 600 is een militaire eenheid -- een voorbode voor de komende episode?
+
+\subsection*{De bevrijding -- 13:17-15:21}
+De militaire overwinning is het teken van een categorische overwinning. De overwinning wordt twee keer vermeld, eerst in proza en dan in een lied. Het lied is veel ouder, waarschijnlijk uit de 13\e of 12\e eeuw v.o.j. Het verhaal ervoor is geschreven naar de hymne.
+
+De wolken- en vuurzuil die de Isra{\"e}lieten moeten volgen volgen een \emph{merisme}: twee tegengestelden die een eenheid vormen. God zal dus altijd een gids zijn voor Isra{\"e}l.
+
+Het verhaal is opgedeeld in drie delen gescheiden door `Toen zei de Heer tegen Mozes' (vv.~1, 15, 26): de achtervolging, het scheiden van de zee en het terugstromen van het water.
+
+Als het volk bang wordt zegt Mozes, `wees niet bang.' Het is een militaire uitdrukking, maar wordt ook gebruikt in Godsverschijningen. De twee betekenissen vallen hier samen: er is militaire dreiging \'en Gods macht zal worden getoond. Verder zegt hij, `wacht rustig af,' mogelijk ook een militaire uitdrukking, en `zie de bevrijding die de Heer tot stand zal doen brengen,' vaak gebruikt in militaire context.
+
+\medskip
+Traditioneel is Mozes de auteur van 15:1-18 en Mirjam van 15:21. Maar o.a. manuscripten uit de dode zee-rollen en het feit dat het overwinningslied meer een genre van vrouwelijke muzikanten is, is reden om heel 15:1-21 aan Mirjam toe te schrijven.
+
+Mozes komt in het lied niet voor, en het hele lied is hemel-gecentreerd. Gezien v.~11 is het lied van voor monothe{\"i}stische idee{\"e}n, ook al is het ook mogelijk dat `goden' hier `ondergestelde hemelse wezens' betekent. Het gebruik van tempel-gerelateerd vocabulaire is een argument voor een late datering, maar het is ook mogelijk dat dat vocabulaire uit dit lied afkomstig is. Het is echter ook mogelijk dat er geen verband is met de tempel. Het is onwaarschijnlijk dat er later verwijzingen naar de tempel zijn toegevoegd.
 
+Het lied noemt de berg van de Heer en is daarmee datgene waarop het hele verhaal is gericht. De rest van Exodus gaat over de openbaring op die berg. 
 
 %todo