-\seclit{Verhalen over het begin}{Van Wolde}{Verhalen over het begin, pp.~46-83}

-Gn.~2-3 licht een deel van Gn.~1 verder toe. Gn.~1 focust op `hemel en aarde', 2-3 op `aarde en mens'. God is eerst afstandelijk (als \textezra{אֱלֹהִים}) en later persoonlijk (als \textezra{אֱלֹהִים יְהֹוָה}, dus persoonlijk en afstandelijk zijn onlosmakelijk verbonden).

-

-In een perfecte wereld cree\"ert God zelf imperfectie en de dood, en ook de slang.

-

-Dat de mens wordt verjaagd is goed voor de aardbodem (\textezra{אֲדָמָֽה}), slecht voor de mens (\textezra{אָדָם}). De woorden zijn verbonden door het woord voor bloed, \textezra{דָּם} (de aarde in Palestina is rood). Het verhaal lijkt dus eigenlijk aarde-gecentreerd in plaats van mens-gecentreerd, de traditionele lezing. Dit blijkt uit drie aspecten in het verhaal.

-

-\subsubsection*{De boom van de kennis van goed en slecht}

-De woorden `goed' en `slecht' zijn geen ethische termen maar een representatie van twee polen van een geheel -- `goed en slecht' staat dus voor \emph{alles} en een algeheel bewustzijn. `Weten' (\textezra{יְדַע}) betekent namelijk ook `kennen' of `begrijpen'. Het is bovendien een eufemisme voor iemand `seksueel kennen'. Ook de eerste kennis van de mens is seksueel getint, en hierna heeft God het over voortplanting.

-

-Wanneer de mens van de boom van de kennis eet wordt de boom van het leven verboden. Dan zou de mens eeuwig leven \'en kinderen kunnen krijgen, wat niet mag omdat de aarde dan overbevolkt zou raken.

-

-\subsubsection*{De slang en andere dieren}

-Er wordt opzettelijk een verband gelegd tussen `slim' (de slang, 3:1, \textezra{עָר֔וּם}) en `naakt' (2:25, \textezra{עֲרוּמִּ֔ים}, elders \textezra{עֵירֹ֥ם}). Beide woorden komen van \textezra{עוּר}, `onthuld zijn'. De slang is een symbool voor kennis en vernieuwend leven omdat hij naakt is \'en zijn huid steeds vernieuwt. Hij richt zich tot de vrouw omdat zijn het leven representeert (in dit verhaal).

-

-De slang doet hemzelf, de mens en God gelijk voorkomen (leven zonder dood, zuivere kennis, geen verschil tussen mens en slang), maar God corrigeert dit (o.a. all\'e\'en kennis over goed en slecht).

-

-Ook andere dieren helpen, nl. om de mens kleding te verschaffen. God heeft precies die dieren gemaakt die de mens kunnen helpen de tuin te verlaten.

-

-\subsubsection*{Man en vrouw, mens en aarde}

-De mens, \textezra{אָדָם}, is geslachtsneutraal en naamloos. God vindt een `hulp van levensbelang' (\textezra{עֵ֫זֶר}) `tegenover' (niet inferieur aan) voor de mens uit diens zijde (wederom benadrukkend gelijkheid) -- pas daarna wordt de mens `man' (\textezra{אּישׁ}). Het wordt benadrukt dat de mens een relationeel wezen is: als mens gerelateerd aan de aarde, als man aan de vrouw en andersom. De relatie is \'e\'en van `overheersing' (\textezra{מָשַׁל}), maar niet in de normale zin van het woord; hetzelfde woord wordt gebruikt in 1:16. De relatie wordt benadrukt met de gelijkenis in de benamingen voor `mens' en `aarde', `man' en `vrouw'.

-

-De vrouwelijke uitgangen voor `aarde' en `vrouw' symboliseren leven, de mannelijke uitgangen voor `mens' en `man' heerschappij.

-

-\subsubsection*{De verteller}

-De verteller is meest aanwezig in 2:24. Zoals de man zijn vader en moeder verlaat als hij volwassen wordt, verlaat hij ook God (door zijn verbod te overtreden) om op eigen benen te gaan staan. Het hele verhaal is een weerspiegeling van het proces van groei en volwassen worden.

-

-\subsection*{Verschillende interpretaties}

-\begin{description}

- \item[Tot 100 o.j.] zijn er drie visies: (a) dat de bedekking van de naaktheid als gevolg van de zonde het belangrijkste thema is; (b) dat het verhaal de volwassenwording van de mens betreft; en (c) (meest verspreid) dat de zonde het ontstaan van het huwelijk noodzakelijk heeft gemaakt om nageslacht te verwekken.

-

- Terwijl het Joodse idee is dat scheiding soms nodig is voor de voortplanting en dan toegestaan of zelfs verplicht is, zegt Jezus: `Wat God verbonden heeft, moet een mens niet scheiden' (Mt.~19:3-6). Het gaat dan dus alleen nog over de echtscheiding. De Evangelie{\"e}n bespreken de zondeval niet.

-

- Volgens Paulus is door die eerste zonde de \emph{dood} een universeel gegeven geworden. Een auteur die zich als Paulus voordoet (1 Tim.) zegt dat omdat de vrouw als laatste geschapen is, zij de mindere is.

-

- \item[Tot 300 o.j.:] geslachtsgemeenschap is niet zondig, maar maakt deel uit van Gods oorspronkelijke en `goede' schepping. Wel wordt polygamie (anders dan bij de Joden) afgewezen, en is het monogame huwelijk (wat op basis van Mt.~19 niet ontbonden mag worden) door God in de tuin van Eden ingesteld.

-

- De mens heeft Gods geschenk van de morele vrijheid misbruikt en daardoor is de dood onder het nageslacht gekomen.

-

- \item[Tot 400 o.j.,] Augustinus: de mens is onderworpen aan de zonde; hij kan zichzelf niet beheersen, in het bijzonder wat betreft seksuele driften. De zonde van de eerste mens wordt dus een algemene zonde (niet slechts de algemene dood als bij Paulus). Dit is niet zozeer een uitleg van de tekst, maar een lezing door de bril van het NT.

-

- \item[Daarna] blijft Augustinus' erfzondeleer prominent aanwezig in de katholieke en later ook in de protestantse traditie. De mens wil graag zekerheid, en die leer biedt een vast antwoord voor de vraag `waarom overkomt deze ellende mij, en niet een ander?' Maar ook de andere, eerdere theorie{\"e}n blijven gebruikt.

-\end{description}

-

-Blijkbaar kan \'e\'en en dezelfde tekst worden om verschillende idee{\"e}n te beargumenteren.