Start paper, bibtex

1 files changed, 233 insertions, 0 deletions

diff --git a/paper.tex b/paper.tex
new file mode 100644
index 0000000..a838afe
--- /dev/null
+++ b/paper.tex
@@ -0,0 +1,233 @@
+% vim: set spelllang=nl:
+\documentclass[a4paper,twocolumn]{article}
+
+\usepackage[margin=2cm,bottom=3cm]{geometry}
+\usepackage{clauses}
+\usepackage{xcolor}
+\usepackage[hidelinks]{hyperref}
+
+\usepackage{polyglossia} 
+\setdefaultlanguage{dutch}
+\setotherlanguage{hebrew}
+\setotherlanguage{arabic}
+\newfontfamily\dutchfont[Mapping=tex-text]{Latin Modern Roman}
+\newfontfamily\hebrewfont[Scale=MatchLowercase]{Ezra SIL}
+\newfontfamily\arabicfont[Script=Arabic,Scale=MatchLowercase]{Scheherazade}
+\DeclareTextFontCommand{\ez}{\hebrewfont}
+\DeclareTextFontCommand{\arab}{\arabicfont}
+
+\title{De brandende braamstruik}
+\author{Camil Staps}
+
+\usepackage{enumitem}
+
+\def\JHWH{\bgroup\footnotesize{JHWH}\egroup}
+\def\verse#1{\bgroup\scriptsize{#1}\egroup}
+
+\def\snh{\ez{סְנֶה}}
+\def\hsnh{\ez{הַסְּנֶ֑ה}}
+
+\definecolor{orange}{rgb}{1,0.4,0}
+\definecolor{darkgreen}{rgb}{0,0.6,0}
+\def\fire#1{\textcolor{orange}{#1}}
+\def\bush#1{\textcolor{darkgreen}{#1}}
+\def\see#1{\textcolor{blue}{#1}}
+
+\newenvironment{margquote}[1]{\list{}{\leftmargin=#1\rightmargin=#1}\item[]}{\endlist}
+
+\usepackage[style=authoryear,natbib=true,backend=bibtex]{biblatex}  
+\addbibresource{paper.bib}
+
+\begin{document}
+
+\maketitle
+
+De ontmoeting van Mozes met God in Ex.~3:1--10 staat bekend als het verhaal van
+de brandende braamstruik. Het is vernoemd naar de braamstruik van waaruit eerst
+`de engel van \JHWH' (v.~2) en vervolgens \JHWH{} zelf (v.~4) tot Mozes
+spreekt. Het woord voor braamstruik, \snh, wekt de belangstelling om twee
+redenen.
+
+Ten eerste: na de abrupte opkomst verdwijnt de struik vrij snel weer van het
+toneel, zonder dat er melding van wordt gemaakt. Na vers 4 wordt de struik niet
+meer genoemd. Het is onduidelijk of de struik blijft branden gedurende het hele
+gesprek (tot 4:17). Mozes' vraag w\'a\'arom de struik niet verteerd wordt
+(v.~3) blijft onbeantwoord.
+
+Ten tweede moeten we helaas opmerken dat \snh{} slechts 6 keer voorkomt in de
+Hebreeuwse bijbel: vijf keer in Ex.~3:2--4 en \'e\'en keer in Dt.~33:16, waar
+naar het verhaal in Exodus wordt verwezen. We weten dus uitzonderlijk weinig
+over dit woord. Wat kunnen we toch afleiden over dit woord?
+
+De tekst die we nader zullen bekijken is Ex.~3:2--4. Een aantal thema's komt
+hier naar voren. We kleuren vuurgerelateerde woorden \fire{oranje}, het woord
+\snh{} \bush{groen} en woorden gerelateerd aan zien \see{blauw}.
+
+\medskip
+
+\begin{margquote}{1.3em}
+	\begin{hebrew}
+		\noindent
+		2~~\see{וַ֠יֵּרָא} מַלְאַ֨ךְ יְהֹוָ֥ה אֵלָ֛יו \fire{בְּלַבַּת־אֵ֖שׁ} מִתֹּ֣וךְ \bush{הַסְּנֶ֑ה} \see{וַיַּ֗רְא}
+		\see{וְהִנֵּ֤ה} \bush{הַסְּנֶה֙} \fire{בֹּעֵ֣ר} \fire{בָּאֵ֔שׁ} \bush{וְהַסְּנֶ֖ה} אֵינֶ֥נּוּ אֻכָּֽל׃
+		\enspace3~~וַיֹּ֣אמֶר מֹשֶׁ֔ה אָסֻֽרָה־נָּ֣א \see{וְאֶרְאֶ֔ה} אֶת־הַמַּרְאֶ֥ה הַגָּדֹ֖ל הַזֶּ֑ה מַדּ֖וּעַ
+		לֹא־\fire{יִבְעַ֥ר} \bush{הַסְּנֶֽה׃}
+		\enspace4~~\see{וַיַּ֥רְא} יְהוָ֖ה כִּ֣י סָ֣ר \see{לִרְאֹ֑ות} וַיִּקְרָא֩ אֵלָ֨יו אֱלֹהִ֜ים מִתֹּ֣וךְ
+		\bush{הַסְּנֶ֗ה} וַיֹּ֛אמֶר מֹשֶׁ֥ה מֹשֶׁ֖ה וַיֹּ֥אמֶר \see{הִנֵּֽנִי׃}
+	\end{hebrew}
+	
+	\small\vspace{-3mm}
+	\verse2 De engel van \JHWH{} \see{verscheen} tot [Mozes] in een
+	\fire{vuurvlam} uit het midden van de \bush{struik}. De \bush{struik}
+	\fire{brandde} in het \fire{vuur} maar de \bush{struik} werd niet verteerd!
+	\verse3 Mozes zei: `Laat ik omkeren en dit grote verschijnsel, waarom de
+	\bush{struik} niet \fire{verbrandt}, \see{zien}.' \verse4 \JHWH{} \see{zag}
+	dat hij zich omkeerde om het te \see{zien}. En God riep tot hem uit het
+	midden van de \bush{struik}: `Mozes, Mozes.' En hij zei: `\see{Zie mij}.'
+\end{margquote}
+
+Hoe komen woordenboeken eigenlijk tot de conclusie dat \snh{} `braamstruik'
+betekent? Op basis van de tekst zelf is het haast onmogelijk vast te stellen
+wat dit woord precies betekent: er worden geen eigenschappen van de struik
+genoemd. Had er gestaan, `de \snh{} met vruchten', dan hadden we geweten dat
+het om een plant ging. Maar als we strikt naar de tekst kijken, kan het net zo
+goed over iets anders gaan: een steen, bijvoorbeeld.
+
+Wanneer we hier nog wat langer over nadenken blijkt echter dat we niet zo veel
+vrijheid hebben. Het verhaal speelt zich af op een berg in een woestijn (v.~1).
+De vari{\"e}teit van dingen die je daar kunt vinden is niet erg groot. Met
+stenen, planten en dieren hebben we het wel gehad. Echter, als het om een steen
+zou gaan (die op \'e\'en of andere manier in vlam stond), dan zou het geen
+`groot verschijnsel' (\ez{הַמַּרְאֶ֥ה הַגָּדֹ֖ל}, v.~3) zijn geweest dat die niet verteerd
+werd. Dan zou Mozes misschien zijn omgekeerd om te zien hoe een steen in brand
+had kunnen vliegen.
+
+Een argument voor het vertalen als `struik' vinden we in het lexicon van Brown,
+Driver en Briggs~\citep{browndriverbriggs}. Dat vertaalt het als `a thorny
+bush, perhaps blackberry bush' en verwijst naar verwante woorden in het
+Aramees, Assyrisch en Arabisch. In het modern Arabisch hebben we \arab{سنا},
+`\emph{senna}', wat een bepaalde plant benoemt. Deze stam is uiteindelijk ook
+in de naam van het bloemengeslacht Senna terechtgekomen.
+
+Op basis van de context, het verwante woord in het Arabisch en de naam van het
+bloemengeslacht kunnen we dus stellen dat \snh{} inderdaad een \textbf{plant}
+aanduidt.
+
+\medskip
+Wat wordt er verder met \snh{} geassocieerd? Het is traditioneel vertaald als
+`\emph{braam}struik', of in Brown-Driver-Briggs `\emph{thorny} bush'. Op grond
+waarvan wordt deze vertaling voorgesteld? Een studie van de antieke Hebreeuwse
+pictogrammen~\citep{studylight} geeft twee opties. Ten eerste, dat de samech
+oorspronkelijk een \textbf{doorn} uitbeeldde, en de nun een zaadje. Ik heb
+helaas onvoldoende kennis om deze claim te kunnen beoordelen.  Ten tweede, dat
+het werkwoord \ez{שָׂנֵא}, `haten', net als andere woorden van dezelfde strekking
+in het antiek Hebreeuws, dezelfde herkomst heeft. Haat zou dan dus met een
+\textbf{stekelig} karakter worden geassocieerd, en omgekeerd, onze struik met
+haat.
+
+\medskip
+Behalve \snh{} spreekt de tekst niet over andere planten of in het algemeen
+dingen uit de natuur. Het woord speelt dus niet in het cognitief domein van de
+natuur of de landbouw.
+
+In vers 2 wordt tweemaal een duidelijk verband gelegd tussen de struik en vuur.
+Telkens worden twee vuurgerelateerde woorden gebruikt: `in een \fire{vlam} van
+\fire{vuur}'; `\fire{brandde} in het \fire{vuur}'. Dit kan gedaan zijn om dit
+vuur te versterken. Na v.~4 lezen we niets meer over vuur. Het vuur wordt enkel
+met de struik geassocieerd.
+
+Alles wijst erop dat dit vuur geen letterlijk vuur is. De struik brandt
+(\ez{בֹּעֵ֣ר}) maar \emph{ver}brandt niet (\ez{לֹא־יִבְעַ֥ר}). We zouden ons voor kunnen
+stellen dat er nog een struik in de buurt stond, maar er is niet vermeld of het
+brandje zich uitbreidt of niet. Noch is vermeld of de brand ophoudt ---
+moeten we dan soms aannemen dat wanneer Mozes in Exodus~19 terugkeert op de
+berg van God, die braamstruik daar nog steeds staat te branden? In v.~2, in het
+figuurlijke taalgebruik, wordt het vuur consequent versterkt. In v.~3, waar 
+wordt uitgelegd dat de struik niet \'echt brandt, niet.
+
+Als dit vuur dan figuurlijk is, waar zou het naar kunnen verwijzen? Bekijken we
+de hele tekst van Ex.~3:1--10, dan zien we een herhaling. In v.~4 wordt Mozes
+door God geroepen, in v.~10 wordt hij gezonden. Vers 7 spreekt over het zien
+door God van de zware ellende van zijn volk vanwege Egypte; vers 2 over het
+zien door Mozes van de heftig brandende stekelige struik. In vers 8 reageert
+God op zijn waarneming met het afdalen naar Egypte; in vers 3 reageert Mozes op
+zijn gezicht met het afwijken om de struik nader te bekijken. We kunnen
+v.~7--10 dus lezen als herhaling van v.~2--4, waarbij de figuurlijke taal nader
+wordt uitgelegd. Dit patroon zien we vaker, bijvoorbeeld bij profetische
+teksten waarbij er een hemelse boodschapper is die de profeet kan uitleggen wat
+de mysterieuze beelden precies betekenen. Verzen 5 en 6 vormen de overgang van
+beeld naar uitleg: daar begint God te spreken en wordt uitgelegd dat deze
+plaats (en dus het beeld) heilig is.
+
+We kunnen dus de volgende vergelijking opstellen:
+
+\begin{table}[h]
+	\centering
+	\begin{tabular}{r l}
+		2 -- 4      & 7 -- 10 \\\hline
+		Struik      & Egypte \\
+		Heftig vuur & Zware ellende \\
+		Mozes       & God \\
+		Omkeren     & Afdalen \\
+		Roepen      & Zenden \\
+	\end{tabular}
+\end{table}
+
+In het profetische beeld van de brandende braamstruik wordt het hatelijke
+Egypte vergeleken met een stekelige struik. Het heftige vuur staat symbool voor
+de zware onderdrukking van het volk. Zoals Mozes de struik ziet, weet God van
+die ellende, en zoals Mozes zich omkeert naar de struik vanwege het vuur, zo is
+God afgedaald vanwege de ellende van zijn volk. God roept Mozes vanuit de
+struik, en zendt hem weg naar Egypte.
+
+Met deze vergelijking wordt het dan ook duidelijk in welk cognitief domein
+\snh{} zich bevindt: dat van de \textbf{politiek}.
+
+\medskip
+Samenvattend kunnen we het volgende over \snh{} zeggen: dit woord beeldt een
+stekelige plant uit. Zonder externe hulp (als de Septuaginta of verwante talen)
+weten we niet welke plant precies, maar het moet in ieder geval een
+woestijnplant zijn geweest. De stekeligheid wekt bij de lezer een negatief
+gevoel op, vergelijkbaar met ons `distel'. Het woord is in Ex.~3:2--4
+figuurlijk gebruikt om een negatief gevoel over Egypte over te brengen. Het
+woord speelt dus binnen het cognitief domein van de politiek.
+
+\medskip
+Meyers geeft een heel andere interpretatie~\citep[pp.~52--53]{meyers}.  Volgens
+haar wordt \snh{} gebruikt vanwege de gelijkenis met `Sina\"{\i}'. Dat de
+struik niet verteerd wordt, is volgens haar het eerste wonder dat God aan Mozes
+laat zien.
+
+Dat \snh{} is gekozen vanwege de gelijkenis met `Sina\"{\i}' lijkt niet erg
+waarschijnlijk. In deze passage, die waarschijnlijk uit de E-bron afkomstig is,
+wordt de berg van God niet Sina\"{\i} maar Horeb genoemd. Als dit dezelfde berg
+is en de schrijver \snh{} gebruikt vanwege de gelijkenis, waarom wordt de berg
+dan niet Sina\"{\i} genoemd? En als de Horeb en de Sina\"{\i} niet dezelfde
+berg zijn, hoe zou de gelijkenis met `Sina\"{\i}' dan een reden zijn om \snh{}
+te gebruiken?
+
+De wonderen die God in zijn gesprek met Mozes laat zien volgen ook een ander
+patroon dan de brandende braamstruik hier, wat een lezing van deze tekst als
+eerste wonder onwaarschijnlijk maakt. In de discussie van Ex.~3:11--4:17 vraagt
+Mozes twee keer om iets waarmee hij de Isra{\"e}lieten kan overtuigen dat hij
+door God gezonden is. De eerste keer (3:13--14) krijgt Mozes de naam van God te
+horen. Pas de tweede keer (4:1--9) krijgt Mozes twee tekenen van God om te
+laten zien. Als de brandende braamstruik binnen dit patroon valt, waarom staan
+deze wonderen pas op de tweede plaats en worden ze niet voor de naam van God
+vermeld? Bovendien wordt geen van de twee als `groot verschijnsel' bestempeld.
+De twee tekenen worden objectief beschreven, van Mozes' mogelijke verbazing als
+in 3:3 lezen we niets. Bij de braamstruik wordt v.~5 gebruikt om de heiligheid
+van het gebeuren te onderstrepen, maar van zulk soort kanttekeningen is in
+4:1--9 geen sprake. De tekenen in 4:1--9 worden door Mozes' hand uitgevoerd en
+zijn daarom ondergeschikt aan de brandende braamstruik waarin God zelf aanwezig
+is.
+
+\medskip
+We hebben een interpretatie gegeven van de brandende struik in Ex.~3:2--4 als
+verwijzing naar de onderdrukking van het volk in Egypte. Deze lezing verklaart
+de abrupte opkomst en afgang van de struik in het verhaal, en helpt bij het
+plaatsen van deze verzen in de bredere context van Exodus.
+
+\printbibliography
+
+\end{document}