Finished samenvatting Eden

2 files changed, 21 insertions, 4 deletions

diff --git a/samenvatting-eden.tex b/samenvatting-eden.tex
index fbdc89f..7650956 100644
--- a/samenvatting-eden.tex
+++ b/samenvatting-eden.tex
@@ -1,5 +1,5 @@
 \seclit{De tuin van Eden}{Zevit}{What really happened in the garden of Eden, pp.~75-84 en 96-113}
-Een nieuw verhaal begint Gn.~2:4b (i.p.v. aan het begin van een hoofdstuk). Hier hebben Christelijke wetenschappers voor gekozen toen zij de tekst in hoofdstukken opdeelden. Hierdoor is de dag van de Heer op zondag (waardoor Sabbat op zaterdag valt). Nu weten we niet waar het eerste verhaal eindigt: in 2:3 of 2:4a.
+Een nieuw verhaal begint in Gn.~2:4b (i.p.v. aan het begin van een hoofdstuk). Hier hebben Christelijke wetenschappers voor gekozen toen zij de tekst in hoofdstukken opdeelden. Zo valt de dag des Heren, zondag, op de eerste dag. Nu weten we niet waar het eerste verhaal eindigt: in 2:3 of 2:4a.
 
 Vers 4a is geen logisch begin van een nieuw verhaal: 4b herhaalt dezelfde informatie. 4a zou dan het voorgaande verhaal samenvatten. Echter, 2:1-2 is al een goede samenvatting, waarom staat er nog een samenvatting in 4a? Betere lezing laat zien dat 4b geen samenvatting is, maar de focus verscherpt op de aarde. Bovendien kan het geen hoofdzin zijn.
 
@@ -16,5 +16,22 @@ Luther: de zoektocht naar Eden is nutteloos. Wij moeten kijken naar de situatie
 
 Door het noemen van de (twee bekende, twee onbekende) namen van de rivieren in de tuin (eigenlijk overbodig), cre{\"e}ert de auteur een schijnbaar geografische realiteit en het beeld van overvloed -- niet van rijkdom (die ligt elders) maar van land (twee of vier stromen water is een Mesopotamisch symbool voor overvloed in vruchtbaarheid).
 
-Een simpele oplossing zou zijn dat Eden aan de oorsprong van de Eufraat en de Tigris ligt. Hier liggen echter geen twee andere rivieren. E. A. Speiser oppert dat het om vier \emph{samenvoegende} rivieren gaat, i.p.v. een rivier die in vieren gesplitst wordt. In dat geval zou Eden ergens in of bij de Perzische Golf liggen. Speisers theorie is populair maar waarschijnlijk incorrect omdat het Hebreeuws haar niet ondersteunt. Als ze wel correct is, dan is er een mogelijke identificatie voor de onbekende rivieren -- maar \'e\'en daarvan zou tussen 3500 en 2000 v.o.j. zijn opgedroogd.
+\subsection*{In het zuiden}
+Een simpele oplossing zou zijn dat Eden aan de oorsprong van de Eufraat en de Tigris ligt. Hier liggen echter geen twee andere rivieren. E. A. Speiser oppert dat het om vier \emph{samenvoegende} rivieren gaat, i.p.v. een rivier die in vieren gesplitst wordt. In dat geval zou Eden ergens in of bij de Perzische Golf liggen. Speisers theorie is populair maar waarschijnlijk incorrect omdat het Hebreeuws haar niet ondersteunt. Als ze wel correct is, dan is er een mogelijke identificatie voor de onbekende rivieren -- maar \'e\'en daarvan zou tussen 3500 en 2000 v.o.j. zijn opgedroogd. Sommigen denken dat de Perzische Golf zelf \'e\'en van de rivieren was, maar dit zou anders zijn aangeduid in het Hebreeuws. Ten slotte voldoet geen van de opties in het zuiden aan de eigenschap dat Eden aan de bron van de rivieren moet liggen; in het noorden.
+
+Het is gesuggereerd dat de rivieren fictief zijn, aangezien de namen rijmen. Veel topografische namen eindigen echter op `--on'. De namen komen nergens anders in of buiten de Bijbel voor. Mogelijk liggen de rivieren zo ver dat zelfs de lezers in die tijd niet wisten waar precies. Dat zou verklaren waarom de auteur extra informatie geeft in vv.~11-13. Die informatie kan dan wellicht helpen de rivieren te identificeren. Maar de namen van de landen waar de rivieren omheen stromen komen maar een paar keer meer voor in de Bijbel, en daar gaat het mogelijk over \'andere landen. Ten slotte is het nog een optie dat ook deze namen fictief zijn.
+
+\subsection*{In het noorden}
+Als we van geografie in plaats van toponomie uitgaan bereiken we betere resultaten. L. Coleman oppert (1862) dat de Halys (noord-Turkije, nu Kizil Irmak) de Pishon is, en Havila zou Kolchis zijn. Dit laatste blijkt uiteindelijk niet te kloppen, maar Havila zou ook naar het land van de Hittieten kunnen verwijzen, en dan zou de Halys nog steeds de Pishon kunnen zijn. Dat goud, bdellium en onyx gevonden kan worden in Havila is hiermee compatibel.%todo check dutch names
+
+De Arax (Armeni{\"e}, nu Aras) zou de Gihon kunnen zijn. De locatie van Eden en de tuin zou dan min of meer bekend zijn: een ge{\"i}soleerd terrein in het berglandschap, bevolkt door de (niet Semitische) Hurrianen. Er is bewijs dat de Isra{\"e}lieten contact hadden met de Hurrianen (\'e\'en van de volken in Kana{\"a}n, ook al kwamen ze daar niet oorspronkelijk vandaan). In de Bijbel vinden we vier mogelijk Hurriaanse motieven:
+
+\begin{itemize}
+    \item Het motief van de vier rivieren
+    \item De locatie van Eden
+    \item De rustplaats van Noachs ark (bij Ararat)
+    \item Een aantal namen in Noachs nageslacht
+\end{itemize}
+
+Eden lag ergens ten noorden van Isra{\"e}l, onbekend voor de Isra{\"e}lieten in de 8\e eeuw. Het was geen `paradijs' of utopia maar gewoon een plaats ver weg, met een unieke tuin.
 
diff --git a/samenvatting-verhalen-begin.tex b/samenvatting-verhalen-begin.tex
index c91ace7..89eaf51 100644
--- a/samenvatting-verhalen-begin.tex
+++ b/samenvatting-verhalen-begin.tex
@@ -8,7 +8,7 @@ Dat de mens wordt verjaagd is goed voor de aardbodem (\textezra{אֲדָמָֽה
 \subsubsection*{De boom van de kennis van goed en slecht}
 De woorden `goed' en `slecht' zijn geen ethische termen maar een representatie van twee polen van een geheel -- `goed en slecht' staat dus voor \emph{alles} en een algeheel bewustzijn. `Weten' (\textezra{יְדַע}) betekent namelijk ook `kennen' of `begrijpen'. Het is bovendien een eufemisme voor iemand `seksueel kennen'. Ook de eerste kennis van de mens is seksueel getint, en hierna heeft God het over voortplanting.
 
-Wanneer de mens van de boom van de kennis eet wordt de boom van het leven verboden. Dan zou de mens eeuwig leven \'en kinderen kunnen krijgen, wat niet mag omdat de aarde dan overbevolkt zou raken.
+Wanneer de mens van de boom van de kennis eet wordt de boom van het leven verboden. Anders zou de mens eeuwig leven \'en kinderen kunnen krijgen, wat niet mag omdat de aarde dan overbevolkt zou raken.
 
 \subsubsection*{De slang en andere dieren}
 Er wordt opzettelijk een verband gelegd tussen `slim' (de slang, 3:1, \textezra{עָר֔וּם}) en `naakt' (2:25, \textezra{עֲרוּמִּ֔ים}, elders \textezra{עֵירֹ֥ם}). Beide woorden komen van \textezra{עוּר}, `onthuld zijn'. De slang is een symbool voor kennis en vernieuwend leven omdat hij naakt is \'en zijn huid steeds vernieuwt. Hij richt zich tot de vrouw omdat zijn het leven representeert (in dit verhaal).
@@ -18,7 +18,7 @@ De slang doet hemzelf, de mens en God gelijk voorkomen (leven zonder dood, zuive
 Ook andere dieren helpen, nl. om de mens kleding te verschaffen. God heeft precies die dieren gemaakt die de mens kunnen helpen de tuin te verlaten.
 
 \subsubsection*{Man en vrouw, mens en aarde}
-De mens, \textezra{אָדָם}, is geslachtsneutraal en naamloos. God vindt een `hulp van levensbelang' (\textezra{עֵ֫זֶר}) `tegenover' (niet inferieur aan) voor de mens uit diens zijde (wederom benadrukkend gelijkheid) -- pas daarna wordt de mens `man' (\textezra{אּישׁ}). Het wordt benadrukt dat de mens een relationeel wezen is: als mens gerelateerd aan de aarde, als man aan de vrouw en andersom. De relatie is \'e\'en van `overheersing' (\textezra{מָשַׁל}), maar niet in de normale zin van het woord; hetzelfde woord wordt gebruikt in 1:16. De relatie wordt benadrukt met de gelijkenis in de benamingen voor `mens' en `aarde', `man' en `vrouw'.
+De mens, \textezra{אָדָם}, is geslachtsneutraal en naamloos. God vindt een `hulp van levensbelang' (\textezra{עֵ֫זֶר}) `tegenover' (niet inferieur aan) de mens uit diens zijde (wederom benadrukkend gelijkheid) -- pas daarna wordt de mens `man' (\textezra{אּישׁ}). Het wordt benadrukt dat de mens een relationeel wezen is: als mens gerelateerd aan de aarde, als man aan de vrouw en andersom. De relatie is \'e\'en van `overheersing' (\textezra{מָשַׁל}), maar niet in de normale zin van het woord; hetzelfde woord wordt gebruikt in 1:16. De relatie wordt benadrukt met de gelijkenis in de benamingen voor `mens' en `aarde', `man' en `vrouw'.
 
 De vrouwelijke uitgangen voor `aarde' en `vrouw' symboliseren leven, de mannelijke uitgangen voor `mens' en `man' heerschappij.