initial commit

6 files changed, 260 insertions, 0 deletions

diff --git a/.gitignore b/.gitignore
new file mode 100644
index 0000000..3976e5a
--- /dev/null
+++ b/.gitignore
@@ -0,0 +1,29 @@
+*.aux
+*.glo
+*.idx
+*.fdb_latexmk
+*.fls
+*.log
+*.toc
+*.ist
+*.acn
+*.acr
+*.alg
+*.bbl
+*.blg
+*.dvi
+*.glg
+*.gls
+*.ilg
+*.ind
+*.lof
+*.lot
+*.maf
+*.mtc
+*.mtc1
+*.out
+*.pdf
+*.swp
+*.synctex.gz
+_minted-*/
+
diff --git a/Readme.md b/Readme.md
new file mode 100644
index 0000000..88791bc
--- /dev/null
+++ b/Readme.md
@@ -0,0 +1,4 @@
+# FTR-THBA101 Exegese Oude en Nieuwe Testament
+
+Copyright © 2015 [Camil Staps](mailto:info@camilstaps.nl).
+
diff --git a/analyse-20150909.tex b/analyse-20150909.tex
new file mode 100644
index 0000000..4662ea2
--- /dev/null
+++ b/analyse-20150909.tex
@@ -0,0 +1,36 @@
+\documentclass[a4paper,10pt]{article}
+
+\usepackage[dutch]{babel}
+\usepackage[utf8]{inputenc}
+\usepackage[hidelinks]{hyperref}
+\usepackage{amsmath}
+
+\title{Tekstuele Analyse, Genesis 12:1 - 28:5}
+\author{Camil Staps}
+
+\begin{document}
+
+\maketitle
+
+Wat opvalt is het aantal getallen. Leeftijden worden bijvoorbeeld precies aangeduid: Sarah wordt 127 jaar oud (23:1), Ismaël 137 (25:17). Abram is 99 bij het sluiten van het verbond (17:1) (en dus 100 als Isaak geboren wordt; 17:16), en 175 als hij sterft (25:7). 
+
+\cite{Hill} suggereert dat vóór 2000 v.o.j. het sexagesimale stelsel gangbaar was, wat 60-tallen verklaart en dus ook 127 als $2 \cdot 60 + 7$, waar 7 verwijst naar b.v. de eerste zeven dagen van de schepping. Dat Noach $600 = 60 \cdot 10$ jaar wordt (7:6), en 10 in een hexagesimaal stelsel geen bijzondere positie heeft, kan worden verklaard doordat de Babylonische notatie voor het hexagesimale stelsel 10 als subradix gebruikt \cite{Sexagesimal}.
+
+Toch blijven Abraham's 100 en 175 aparte leeftijden. \cite{Hill} verduidelijkt dit: $100 \text{ jaar} = 60 \cdot 10 \cdot 2$ maanden, en $75 \text{ jaar} = 60 + 3 \cdot 60$ maanden -- en zo zijn deze leeftijden ook uit `preferred numbers' op te bouwen. 
+
+Natuurlijk moet men hiermee uitkijken, want uiteindelijk is élk getal zo op te bouwen. \cite{Hill} claimt echter dat van de 30 leeftijden in Genesis tot en met Abraham géén op 1, 3, 4, 6 of 8 eindigen, wat wel een erg kleine kans is. 
+
+%Helaas geeft \cite{Hill} geen ideeën wat betreft de betékenis van de verschillende optelsommen.
+
+Nummers worden ook indirect gebruikt. Ismaël krijgt twaalf zonen (25:13-15). Dat 12 een getal uit een later tijd is volgens \cite{Hill} (1500 v.o.j.) zou een aanwijzing kunnen zijn voor het bestaan van verschillende bronnen als in \cite[p.~51-56]{Coogan} die in verschillende tijden geschreven waren.
+
+Daarnaast staan in 22:9-10 zeven werkwoorden \cite{Matthew}: ``bouwde'', ``schikte'', ``bond'', ``legde'', ``strekte'', ``nam'', ``te slachten''. Is het feit dat het laatste niet wordt uitgevoerd een verwijzing naar de zevende dag van de schepping waarop werd uitgerust?
+
+\begin{thebibliography}{9}
+\bibitem{Hill} Carol A. Hill. \emph{Making Sense of the Numbers of Genesis.} \\\url{http://www.asa3.org/ASA/PSCF/2003/PSCF12-03Hill.pdf}
+\bibitem{Coogan} Michael D. Coogan. \emph{The Old Testament.}
+\bibitem{Sexagesimal} Wikipedia, the Free Encyclopedia. \emph{Sexagesimal.} \\\url{https://en.wikipedia.org/wiki/Sexagesimal}
+\bibitem{Matthew} Informeel opgemerkt door br. Matthew van Taizé, februari 2014.
+\end{thebibliography}
+
+\end{document}
diff --git a/analyse-20150923.tex b/analyse-20150923.tex
new file mode 100644
index 0000000..c888f72
--- /dev/null
+++ b/analyse-20150923.tex
@@ -0,0 +1,27 @@
+\documentclass[a4paper,10pt]{article}
+
+\usepackage[dutch]{babel}
+\usepackage[utf8]{inputenc}
+\usepackage[hidelinks]{hyperref}
+\usepackage{amsmath}
+
+\title{\LARGE{Koningen en Profeten\\}\large{Tekstuele analyse}}
+\author{Camil Staps}
+\date{23 september 2015}
+
+\begin{document}
+
+\maketitle
+
+David wordt vaak de ideale koning genoemd, maar hoe correct is dat?
+
+Ook al heeft David de mogelijkheid om JHWH direct te beraadslagen (bv. 2~Sam.~2:1), het gaat hier telkens om een zeer gelimiteerd contact, wat doet denken aan het lootjes trekken zoals we dat zien in Hnd.~1:26. David heeft niet de mogelijkheid met God in discussie te gaan zoals Mozes dat kon (bv. Ex.~32:7-14). Bij David zien we dat de profeet Natan die rol krijgt en een uitgebreider contact met JHWH heeft (2~Sam.~7:4-17).
+
+Na Davids vlucht in 1~Sam.~19:11-12 en zijn achterlaten van Mikal, is er een spanningsboog totaan 2~Sam.~6:20 waar hij met haar verenigd wordt. Even kan gedacht worden dat David hier zijn twaalfde zoon uit Jeruzalem krijgt (2~Sam.~5:14-15 heeft er slechts elf, 3:2-5 is niet in Jeruzalem), maar Mikal blijft kinderloos. 
+
+Ten slotte is er natuurlijk de affaire met Batseba (2~Sam.~11-12) die David in eerste instantie ook niet in een goed voetlicht zet. Maar misschien is het juist daar dat we de betekenis daarvan kunnen zien: David is immers één van de eerste figuren in de Bijbel bij wie we berouw zien (12:13).
+
+Pas na de hereniging met JHWH krijgt David zijn twaalfde zoon (12:24) -- vergelijkbaar met Jezus' kruisiging en opstanding moet ook David door een dieptepunt heen. Wat dat betreft is het expliciet plaatsen van Jezus in de lijn van David (en niet bv. Salomo) een goede keuze\footnote{Er zijn natuurlijk ook in het OT allerlei verwijzingen dat de Messias in Davids lijn zou liggen -- zonder het idee van de Passie is dat apart, en op het eerste gezicht lijkt bv. Salomo een logischere keuze voor deze rol. Wellicht wordt dit in een later college duidelijker?}, ook al was Davids leven verre van ideaal.
+
+\end{document}
+
diff --git a/analyse-20151007.tex b/analyse-20151007.tex
new file mode 100644
index 0000000..d7f2c37
--- /dev/null
+++ b/analyse-20151007.tex
@@ -0,0 +1,25 @@
+\documentclass[a4paper,10pt]{article}
+
+\usepackage[dutch]{babel}
+\usepackage[utf8]{inputenc}
+\usepackage[hidelinks]{hyperref}
+\usepackage{amsmath}
+
+\title{\LARGE{Wijsheid en Apocalyptiek\\}\large{Tekstuele analyse}}
+\author{Camil Staps}
+\date{7 oktober 2015}
+
+\begin{document}
+
+\maketitle
+
+Boeken als Spreuken en Prediker hebben een significant ander (1) genre en (2) thema dan bijvoorbeeld het Deuteronomistisch geschiedwerk of de profeten.
+
+Zo is Prediker één van de weinige boeken waarin we een soort van filosofisch experiment verslagen zien (Pred.~2:3), en ook getuigen de eerste hoofdstukken van Spreuken van een soort meta-niveau waarmee naar wijsheid en geloof wordt gekeken.
+
+Met de piramide van Maslow\footnote{\emph{A Theory of Human Motivation}, A.~H.~Maslow (1943), \url{http://psychclassics.yorku.ca/Maslow/motivation.htm}. Wikipedia voldoet ook aardig, zie bv. \url{https://nl.wikipedia.org/wiki/Piramide_van_Maslow}.} kunnen we beargumenteren dat dit duidt op een periode van welvaart in de Israëlitische samenleving: het niveau van `zelfverwerkelijking' en `zelftranscendentie' wordt bereikt, terwijl de verhalen over oorlogen met andere volken hinten op `waardering, erkenning en zelfrespect' en de verhalen van de vergadering van het volk zelfs op het niveau van `saamhorigheid' staan.
+
+Het is dan ook niet vreemd dat zowel Spreuken als Prediker aan Salomo wordt toegeschreven. In de inleiding op Spreuken in de NBV studiebijbel staat dat delen ook tijdens de Babylonische ballingschap zijn geschreven, wat deze theorie tegen lijkt te spreken. Echter, er wordt ook vermeld dat het boek sterke overeenkomst vertoont met wijsheidsteksten uit Mesopotamië, Ugarit en Egypte, en die landen waren natuurlijk wel weer welvarend.
+
+\end{document}
+
diff --git a/genesis.tex b/genesis.tex
new file mode 100644
index 0000000..6e52fa5
--- /dev/null
+++ b/genesis.tex
@@ -0,0 +1,139 @@
+\documentclass[10pt,a4paper,twocolumn]{article}
+
+\usepackage[dutch]{babel}
+\usepackage[margin=22mm]{geometry}
+\usepackage[utf8]{inputenc}
+
+\usepackage{tikz}
+\usetikzlibrary{positioning,calc,arrows}
+
+\usepackage{xcolor}
+
+\title{Tekstuele analyse van Gen 12:10-20, 20:1-18 en 26:1-17} %todo working title
+\author{Camil Staps}
+
+\begin{document}
+
+\maketitle
+
+%todo abstract / introduction
+
+\section{Verschillende vertalingen}
+Laten we allereerst kijken naar de verschillen en overeenkomsten tussen verschillende vertalingen. Hierbij wil ik me beperken tot Genesis~12:10-12, waarbij ik de NBV \cite{nbv} en de NBG 1951 \cite{nbg}. Beide vertalingen zijn gebaseerd op de masoretische tekst, waardoor we eventuele verschillen volledig kunnen toeschrijven aan vertaalkeuzes. %todo check MT
+
+%todo
+
+\section{Vergelijking van de passages}
+%todo
+
+%todo ...
+
+\begin{thebibliography}{9}
+    \bibitem{nbv}{\emph{NBV Studiebijbel. \emph{De Nieuwe Bijbelvertaling} met uitleg, achtergronden en illustraties}. Royal Jongbloed, Heereveen 2008.}
+    \bibitem{nbg}{\emph{Vertaling in opdracht van het Nederlands Bijbelgenootschap bewerkt door de daartoe benoemde commissies}. Nederlands Bijbelgenootschap Haarlem / Belgisch Bijbelgenootschap Brussel, 1983.}
+\end{thebibliography}
+
+\tikzstyle{b'of2} = [below=2mm of #1.south]
+\tikzstyle{b'of15} = [below=14.8mm of #1.south]
+\tikzstyle{b'of3} = [below=3.65mm of #1.south]
+\tikzstyle{r'of} = [right=20mm of #1.north east,anchor=north west]
+\tikzset{left sided/.style={
+        draw=none,
+        append after command={
+            [shorten <= -0.5\pgflinewidth]
+            ([shift={( 0.5\pgflinewidth,-0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.north west)
+        edge([shift={( 0.5\pgflinewidth,+0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.south west)            
+        }
+    }
+}
+\tikzset{right sided/.style={
+        draw=none,
+        append after command={
+            [shorten <= -0.5\pgflinewidth]
+            ([shift={( 0.5\pgflinewidth,-0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.north east)
+        edge([shift={( 0.5\pgflinewidth,+0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.south east)            
+        }
+    }
+}
+\tikzset{two sided/.style={
+        draw=none,
+        append after command={
+            [shorten <= -0.5\pgflinewidth]
+            ([shift={( 0.5\pgflinewidth,-0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.north west)
+        edge([shift={( 0.5\pgflinewidth,+0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.south west)            
+            ([shift={( 0.5\pgflinewidth,-0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.north east)
+        edge([shift={( 0.5\pgflinewidth,+0.5\pgflinewidth)}]\tikzlastnode.south east)            
+        }
+    }
+}
+\newcommand{\bibleref}[1]{\color{gray}\textbf{#1}\enspace}
+\newcommand{\noref}[1]{\textcolor{lightgray}{#1}}
+\newcommand{\diff}[1]{\textcolor{red}{#1}}
+\newcommand{\simlr}[1]{\textcolor{black}{#1}}
+\newgeometry{margin=6mm}
+\begin{figure*}
+    \centering
+    \scriptsize
+    \begin{tikzpicture}[>=stealth, every node/.style={align=left,text width=50mm}, every path/.style={draw=gray}]
+        \node[right sided] (1210) {\bibleref{12:10} Toen er \simlr{hongersnood} in het land uitbrak, trok \diff{Abram} naar Egypte, om daar \simlr{als vreemdeling te vertoeven}, want de hongersnood was zwaar in het land.};
+        \node[right sided, b'of15=1210] (1211) {\bibleref{11} Toen hij op het punt stond Egypte binnen te trekken, zeide hij tot zijn vrouw \diff{Sarai}: Zie toch, ik weet, dat gij een vrouw zijt schoon van uiterlijk.};
+        \node[right sided, b'of15=1211] (1212) {\bibleref{12} Wanneer de Egyptenaren u zien, zullen zij zeggen: Dit is zijn vrouw; \simlr{en zij zullen mij doden, en u in het leven laten}.};
+        \node[right sided, b'of15=1212] (1213) {\bibleref{13} \simlr{Zeg toch, dat gij mijn zuster zijt}, opdat het mij om uwentwil welga, en ik om uwentwil in het leven moge blijven.};
+        \node[right sided, b'of15=1213] (1214) {\bibleref{14} Zodra Abram Egypte binnentrok, zagen de Egyptenaren, dat de vrouw zeer schoon was;};
+        \node[right sided, b'of15=1214] (1215) {\bibleref{15} en toen de vorsten van Farao haar zagen, roemden zij haar bij Farao, zodat de vrouw naar het huis van Farao \simlr{gehaald werd}.};
+        \node[right sided, b'of15=1215] (1216) {\bibleref{16} En hij deed Abram wèl om harentwil, zodat hij \simlr{schapen, runderen, ezels, slaven, slavinnen, ezelinnen en kamelen} ontving.};
+        \node[right sided, b'of15=1216] (1217) {\bibleref{17} Maar de \diff{\textsc{Here}} sloeg Farao met zware plagen, evenals zijn huis, ter oorzake van Sarai, de vrouw van Abram.};
+        \node[right sided, b'of15=1217] (1218) {\bibleref{18} Toen riep Farao Abram en zeide: Wat hebt gij mij daar aangedaan? Waarom hebt gij mij niet meegedeeld, dat zij uw vrouw is?};
+        \node[right sided, b'of15=1218] (1219) {\bibleref{19} Waarom hebt u gezegd: Zij is mijn zuster, zodat ik haar mij tot vrouw genomen heb? En nu, ziehier uw vrouw, neem haar en ga heen.};
+        \node[right sided, b'of15=1219] (1220) {\bibleref{20} En Farao gaf enige mannen omtrent hem opdracht, en zij deden hem, zijn vrouw en al wat hij bezat, uitgeleide.};
+
+        \node[two sided, r'of=1210] (2001) {\bibleref{20:1} \diff{Abraham} nu brak vandaar op naar het Zuiderland en vestigde zich tussen Kades en Sur, en \simlr{vertoefde als vreemdeling} in Gerar.};
+        \node[two sided, b'of2=2001] (2002) {\bibleref{2} Daar Abraham van zijn vrouw Sara gezegd had: \simlr{Zij is mijn zuster}, liet Abimelek, de koning van Gerar, Sara \simlr{weghalen}.};
+        \node[two sided, b'of2=2002] (2003) {\bibleref{3} Maar \diff{God} kwam des nachts \diff{in een droom} tot Abimelek en zeide tot hem: Zie, gij zijt een kind des doods, omdat gij die vrouw genomen hebt, want zij is gehuwd.};
+        \node[two sided, b'of2=2003] (2004) {\bibleref{4} Abimelek nu was niet tot haar genaderd. En hij zeide: Here, zult Gij dan een rechtvaardig volk doden?};
+        \node[two sided, b'of2=2004] (2005) {\bibleref{5} Heeft hij zelf niet tot mij gezegd: \simlr{Zij is mijn zuster}? En zij heeft zelf ook gezegd: Hij is mijn broeder; in onschuld mijns harten en reinheid mijner handen heb ik dit gedaan.};
+        \node[two sided, b'of2=2005] (2006) {\bibleref{6} En God zeide tot hem in de droom: Ik weet ook, dat gij het in onschuld uws harten gedaan hebt, Ik heb u dan ook ervan weerhouden tegen Mij te zondigen; daarom heb Ik u niet toegelaten haar aan te raken.};
+        \node[two sided, b'of2=2006] (2007) {\bibleref{7} En nu, breng de vrouw van deze man terug, want hij is een profeet; dan zal hij voor u bidden, opdat gij in het leven moogt blijven; maar indien gij haar niet terugbrengt, weet, dat gij voorzeker zult sterven, gij en al de uwen.};
+        \node[two sided, b'of2=2007] (2008) {\bibleref{8} De volgende morgen vroeg riep Abimelek al zijn dienaren en bracht dit alles te hunner kennis, en de mannen werden zeer bevreesd.};
+        \node[two sided, b'of2=2008] (2009) {\bibleref{9} Voorts riep Abimelek Abraham en zeide tot hem: Wat hebt gij ons aangedaan, en waarin heb ik tegen u gezondigd, dat gij over mij en mijn koninkrijk een grote zonde hebt gebracht? Gij hebt tegenover mij dingen gedaan, die niet gedaan mochten worden.};
+        \node[two sided, b'of2=2009] (2010) {\bibleref{10} Ook zeide Abimelek tot Abraham: Wat hebt gij beoogd, dat gij dit deedt?};
+        \node[two sided, b'of2=2010] (2011) {\bibleref{11} Toen zeide Abraham: Ik dacht: wellicht is er geen vreze Gods in deze plaats; \simlr{zij zullen mij doden om mijn vrouw}.};
+        \node[two sided, b'of2=2011] (2012) {\bibleref{12} En bovendien is zij werkelijk mijn zuster; zij is de dochter van mijn vader, maar niet de dochter van mijn moeder; en zij is mij tot vrouw geworden.};
+        \node[two sided, b'of2=2012] (2013) {\bibleref{13} Toen God mij uit mijns vaders huis liet omzwerven, zeide ik tot haar: Dit zal de liefdesdienst zijn, die gij mij bewijzen zult: zeg van mij op elke plaats, waar wij komen: hij is mijn broeder.};
+        \node[two sided, b'of2=2013] (2014) {\bibleref{14} Toen nam Abimelek \simlr{schapen en runderen, slaven en slavinnen}, en schonk die aan Abraham, en hij gaf hem zijn vrouw Sara terug.};
+        \node[two sided, b'of2=2014] (2015) {\bibleref{15} En Abimelek zeide: Zie, mijn land staat voor u open, vestig u, waar het u goeddunkt.};
+        \node[two sided, b'of2=2015] (2016) {\bibleref{16} En tot Sara zeide hij: Zie, ik geef uw broeder duizend zilverstukken; zie, dat zal voor u de ogen bedekken van allen die bij u zijn; en gij zult gerechtvaardigd zijn, ja, in elk opzicht.};
+        \node[two sided, b'of2=2016] (2017) {\bibleref{17} Toen bad Abraham tot God, en God genas Abimelek en zijn vrouw en zijn slavinnen, zodat zij baarden.};
+        \node[two sided, b'of2=2017] (2018) {\bibleref{18} De \textsc{Here} had namelijk elke moederschoot in Abimeleks huis toegesloten ter oorzake van Sara, de vrouw van Abraham.};
+
+        \node[left sided, r'of=2001] (2601) {\bibleref{26:1} Eens kwam er een \simlr{hongersnood} in het land, \diff{behalve de eerste hongersnood}, die er geweest was in de dagen van Abraham; en \diff{Isaak} ging naar Abimelek, de koning der Filistijnen, naar Gerar.};
+        \node[left sided, b'of3=2601] (2602) {\bibleref{2} Toen verscheen hem de \textsc{Here} en zeide: Trek niet naar Egypte, woon in het land, dat Ik u zeggen zal,};
+        \node[left sided, b'of3=2602] (2603) {\bibleref{3} \simlr{vertoef in dit land als een vreemdeling}, dan zal Ik met u zijn en u zegenen, want u en uw nageslacht zal Ik al die landen geven, en Ik zal de eed gestand doen, die Ik uw vader Abraham gezworen heb.};
+        \node[left sided, b'of3=2603] (2604) {\bibleref{4} En Ik zal uw nageslacht vermenigvuldigen als de sterren des hemels, en Ik zal uw nageslacht al die landen geven, en met uw nageslacht zullen alle volken der aarde gezegend worden,};
+        \node[left sided, b'of3=2604] (2605) {\bibleref{5} omdat Abraham naar Mij geluisterd en mijn dienst in acht genomen heeft: mijn geboden, mijn inzettingen en mijn wetten.};
+        \node[left sided, b'of3=2605] (2606) {\bibleref{6} Dus bleef Isaak in Gerar.};
+        \node[left sided, b'of3=2606] (2607) {\bibleref{7} Toen de mannen van die plaats hem naar zijn vrouw vroegen, zeide hij: Zij is mijn zuster, want hij durfde niet zeggen: Zij is mijn vrouw, (want hij dacht:) \simlr{de mannen van die plaats mochten mij anders eens doden} om Rebekka, omdat zij schoon van uiterlijk is.};
+        \node[left sided, b'of3=2607] (2608) {\bibleref{8} Toen hij lange tijd daar geweest was, en Abimelek, de koning der Filistijnen, eens door het venster keek, zag hij, en zie, Isaak was aan het minnekozen met zijn vrouw Rebekka.};
+        \node[left sided, b'of3=2608] (2609) {\bibleref{9} Toen riep Abimelek Isaak en zeide: Zij is zowaar uw vrouw; hoe hebt gij dan kunnen zeggen: zij is mijn zuster? Daarop zeide Isaak tot hem: Omdat ik dacht: ik mocht anders eens om haar het leven verliezen.};
+        \node[left sided, b'of3=2609] (2610) {\bibleref{10} Maar Abimelek zeide: Wat hebt gij ons toch aangedaan? Licht zou een van het volk bij uw vrouw hebben kunnen liggen, en dan zoudt gij schuld over ons gebracht hebben.};
+        \node[left sided, b'of3=2610] (2611) {\bibleref{11} Toen gebood Abimelek al het volk: Wie deze man of zijn vrouw aanraakt, zal zeker ter dood gebracht worden.};
+        \node[left sided, b'of3=2611] (2612) {\bibleref{12} En Isaak zaaide in dat land en oogstte in dat jaar honderdvoudig; want de \textsc{Here} zegende hem.};
+        \node[left sided, b'of3=2612] (2613) {\bibleref{13} \simlr{En die man werd rijk}, ja gaandeweg rijker, totdat hij zeer rijk geworden was.};
+        \node[left sided, b'of3=2613] (2614) {\bibleref{14} En hij had kudden kleinvee en runderen en een talrijke slavenstoet, zodat de Filistijnen hem benijdden.};
+        \node[left sided, b'of3=2614] (2615) {\bibleref{15} Al de putten nu, die de knechten van zijn vader in de dagen van zijn vader Abraham gegraven hadden, hadden de Filistijnen dichtgestopt en met aarde gevuld.};
+        \node[left sided, b'of3=2615] (2616) {\bibleref{16} Toen zeide Abimelek tot Isaak: Ga van ons heen, want gij zijt veel machtiger geworden dan wij.};
+        \node[left sided, b'of3=2616] (2617) {\bibleref{17} Dus ging Isaak vandaar en hij legerde zich in het dal van Gerar, en woonde daar.};
+
+        \draw (1210.east) -- (2001.west); \draw (2001.east) -- (2601.west);
+                                          \draw (2001.east) -- (2603.west);
+        \draw (1213.east) -- (2002.west); \draw (1213.east) -- (2005.west);
+        \draw (1212.east) -- (2011.west); \draw (2011.east) -- (2607.west);
+        \draw (1215.east) -- (2002.west);
+        \draw (1216.east) -- (2014.west); \draw (2014.east) -- (2613.west);
+    \end{tikzpicture}
+    \caption{Vergelijking van de drie passages}
+\end{figure*}
+\restoregeometry
+
+\end{document}
+